ΤΟ ΝΕΟ ΕΜΒΟΛΙΟ NUVAXOVID / NVX- CoV2373 ΤΗΣ NOVOVAX ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ


 

 


 

Μια καλή ‘’παλιά” στρατηγική για ένα νέο όπλο στην γκάμα των διαθέσιμων εμβολίων κατά της Covid -19

ΠΗΓΗ :  La Voce dei PER I MEDICI

ΑΠΟ ΤΙΣ :  Di Barbara Illi  και Patricia Lavia – Istituto  di  Biologia  e  Patologia  Molecolari,  CNR 

Στις 15-Δεκεμβρίου-2021 Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ( Π.Ο.Υ.) ενέκρινε το νέο εμβόλιο NUVAXOVID  ή NVXCoV2373, ένα δυνητικό και μια δυνατότητα, νέο εργαλείο για την καταπολέμηση της πανδημίας της Sars-CoV-2, όπου εγκρίθηκε στην Ιταλία στις 22- Δεκεμβρίου- 2021 από την AIFA  (Ο Οργανισμός Φαρμάκων της Ιταλίας), το εμβόλιο, αναπτυγμένο από την NOVAVAX, μια μικρή και θαρραλέα επίμονη βιοτεχνολογία στην Maryland (Η.Π.Α.), η οποία έχει μια διαφορετική ιδέα από τα εμβόλια που χρησιμοποιούνται αυτήν τη στιγμή, με βάση τη σύνθεση που περιέχει μόνο πρωτεΐνη. Εμβόλια με αυτή τη σύνθεση έχουν χρησιμοποιηθεί για σχεδόν ένα αιώνα για την πρόληψη ενός ευρέως φάσματος ασθενειών. Επομένως, το νέο εμβόλιο αντιπροσωπεύει ένα νέο όπλο υπό δύο πτυχές : 1) : Διευρύνει τη γκάμα των διαθέσιμων εμβολίων και, έχοντας μια μακροχρόνια  πειραματική  σύνθεση, θα μπορούσε να καθησυχάσει όσους διστάζουν σχετικά με τα νέα εμβόλια.  2) : Επιπλέον, έχει χαμηλότερο κόστος παραγωγής, δεν χρειάζεται να σέβεται μια αυστηρή αλυσίδα ψύξης και είναι εύκολο να διανεμηθεί ακόμη και σε χώρες όπου οι υποδομές υγείας είναι αδύναμες.  Ως εκ τούτου, υπάρχουν πολλές ελπίδες ότι μπορεί να συμβάλει στην καταπολέμηση του Sars- CoV -2   τόσο με την υπέρβαση της αντίστασης,  της δυσπιστίας  για τα εμβόλια, στον σκεπτικιστικό πληθυσμό , όσο και με την αύξηση του ποσοστού του εμβολισμού στον κόσμο, τη στιγμή που γινόμαστε μάρτυρες της εμφάνισης νέων παραλλαγών που μεταδίδονται τόσο εύκολα που να αναμένουμε νέα κρούσματα. Σε ένα προηγούμενο άρθρο μας συνοψίσαμε τους διαφορετικούς τύπους των εμβολίων που διατίθενται επί του παρόντος κατά του Sars - CoV-2. Εδώ υπενθυμίζομε εν συντομία ότι όλοι χρησιμοποιούν  ως Ανοσογόνο (Immunogeno)  χάρη στην οποία ο CoV -2 μολύνει τα κύτταρα του αναπνευστικού μας επιθηλίου, τα διαφορετικά εμβόλια διαφέρουν στην συνέχεια ως προς τις μοριακές στρατηγικές με τις οποίες η Spike (Ακίδα)  τροφοδοτείται  στο  Ανοσοποιητικό  σύστημα ( Sistema  Immunitario) : Με την μορφή του RNA ( Pfizer/BioNTech  e  Moderna ).  Με την μορφή του DNA σε αδενοιικούς φορείς  ( AstraZeneca,  Johnson& Johnson, Sputnik,                     το Ρώσικο εμβόλιο, που δεν έχει ζητήσει άδεια για την έγκριση στην Ευρωπαϊκή  Ένωση, αλλά είναι ευρέως χρησιμοποιούμενο αλλού).  Απευθείας με τη μορφή πρωτεΐνης, όπως στην περίπτωση της τελευταίας άφιξης  της εταιρείας της NOVAVAX. Μεταξύ των πρωτεϊνικών εμβολίων, αναφέρουμε επίσης και το εμβόλιο της Κούβας το Soberana, που αποτελείται από υπομονάδα της πρωτεΐνης Spike ( Ακίδα ) γλυκοζυλιωμένης. Το εμβόλιο της Soberana αποδεικνύεται αποτελεσματικό για την εξάλειψη της μετάδοσης στην Κούβα, όπως αναφέρθηκε στο Nature. Εφόσον  το εμβόλιο Nuvaxovid  της Novavax  θα είναι σύντομα διαθέσιμο στην Ιταλία, σε αυτό το άρθρο προσπαθούμε να καταλάβουμε που και πόσο είναι διαφορετικό από τα άλλα και γιατί μπορεί να είναι πιο καθησυχαστικό για ένα τμήμα του πληθυσμού. La ‘’Vaccine  Hesitancy” (Ο δισταγμός  εμβολιασμού)  και οι φόβοι για τα εμβόλια με DNA, και RNA, καταρχήν είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε  τις διαφορές  όσων δεν εμβολιάζονται, όχι τόσο λόγω της ιδεολογίας, αλλά λόγω φόβου, ενός ανθρώπινου συναισθήματος που πρέπει να αναγνωριστεί ή να καταφέρει να το διαχειριστεί. Μετά από ένα χρόνο εμβολιασμών, ακόμη και χωρίς να προχωρήσουμε σε μια εις βάθος εξέταση των πλεονεκτημάτων και των περιορισμών των διαφορετικών εμβολίων, μπορούμε να κάνουμε κάποιες σκέψεις. Πρέπει να αναγνωριστεί ότι τον πρώτο χρόνο της έκρηξης της CoV-2 υπήρξαν σφάλματα επικοινωνίας. Για παράδειγμα, δεν έχει επαρκώς εξηγηθεί ότι τα εμβόλια δεν μπορούν να μειώσουν τη μετάδοση μίας  λοίμωξης, ειδικά εάν μεταδίδεται από την αναπνευστική οδό, όπου δεν εφαρμόζονται επίσης μέτρα περιορισμού (μάσκες, αποστάσεις) και ο ιός συνεχίζει να «αναπνέει»,  δημιουργώντας απογοήτευση σε μερικούς («λοιπόν τα εμβόλια δεν χρειάζονται» ).Ωστόσο, εάν είναι αλήθεια ότι τα εμβόλια δεν κάνουν ανοσία, και επομένως μπορεί να μολυνθείτε  από εμβολιασμένα άτομα, τα αντισώματα που αυτά προκαλούν περιορίζουν σημαντικά τη διάρκεια   της μόλυνσης. Αυτό είναι απαραίτητο τόσο για την υγεία του ατόμου, στο οποίο τα αντισώματα αποτρέπουν την σοβαρή ασθένεια, τόσο για την εξέλιξη της πανδημίας, καθώς τα αντισώματα μειώνουν το χρόνο κατά τον οποίο ο ιός μπορεί να αναπαραχθεί και πιθανώς  να αναπτύξει και να σταθεροποιήσει  μεταλλάξεις.  Στην πραγματικότητα, όλες οι παραλλαγές που προκάλεσαν τα διαφορετικά «κύματα» ( πρώτα η Δέλτα, τώρα η Όμικρον, όλο και πιο παρόμοια με τον δικό μας υποδοχέα ACE- 2 στα κύτταρα του αναπνευστικού επιθηλίου, η «κινητή γέφυρα» για τον ιό έχουν εμφανιστεί σε πληθυσμούς με χαμηλή εμβολιασμένη κάλυψη. Όλα τα εμβόλια, σε παρουσία νέων κυμάτων, μειώνουν τα συμπτώματα, τις νοσηλείες στα νοσοκομεία και τους θανάτους. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι αντιστέκονται και πολλοί είναι κουρασμένοι.

Τα εμβόλια αδενοιικού φορέα DNA, ειδικά και ιδιαίτερα το AstraZeneca, έχουν προκαλέσει ανησυχία, παρότι την αποτελεσματική πρόληψη της σοβαρής νόσου της Covid – 19. Αλλά η πολύ χαμηλή επίπτωση ανεπιθύμητων περιστατικών, ιδιαίτερα θρομβωτικών, είχε ως αποτέλεσμα ένα απροσδόκητο shock. Η τάση για συσσώρευση (συγκόλληση ) πρωτεϊνών που είναι υπεύθυνες για θρομβωτικά φαινόμενα είναι μια σπάνια  αρνητική συνέπεια των αδενοιικών φορέων. Το εμβόλιο της AstraZeneca έχει δείξει έναν περαιτέρω περιορισμό στην πρόκληση και επαγωγή αντισωμάτων που «δεν βλέπουν» ορισμένες παραλλαγές ( για παράδειγμα η Βήτα και η τρέχουσα Όμικρον, το οποίο διατηρεί ορισμένες κοινές μεταλλάξεις με την Βήτα). Για αυτούς τους λόγους, η προμήθεια του εμβολίου της AstraZeneca διακόπηκε σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Νότιας Αφρικής και των κρατών της Ευρωπαϊκής  Ένωσης. Οι αρχικές «μεγάλες υποσχέσεις» που ακολούθησαν από ξαφνικές ανατροπές, που μερικές φορές τα επικοινωνούν  με συγκεχυμένο ή αντιφατικό τρόπο, έχοντας  τροφοδοτήσει αυξανόμενες αβεβαιότητες. Το εμβόλιο της Johnson & Johnson, το οποίο επίσης βασίζεται στον αδενοίό, έχει ελαφρώς χαμηλότερη αποτελεσματικότητα από το εμβόλιο της AstraZeneca, αλλά επιτυγχάνεται με μια μόνο ένεση, επομένως είναι κατάλληλο για όσους, για διαφόρους λόγους, δεν μπορούν να ανεχθούν  την διπλή δόση. Έχει και αυτό επίσης παρουσιάσει πολύ σπάνιες θρομβωτικές παρενέργειες  όπως το AstraZeneca, ειδικά στις H.Π.Α., όπου έχει χρησιμοποιήσει ευρέως. Στην Ιταλία συνολικά χρησιμοποιήθηκε λιγότερο. Τα εμβόλια της Pfizer/BioNTech και της Moderna, πιο καινοτόμα από βιοτεχνολογικής άποψης, δεν χρησιμοποιούν έναν αδενοίό ως «όχημα- φορέα» αλλά χρησιμοποιούν απευθείας  το RNA της Spike  (Ακίδα),  που παράγει τις οδηγίες για την πρωτεινοσύνθεση- σύνθεση της πρωτεΐνης - στα δικά μας κύτταρα.  Έχουν δείξει μεγάλη αποτελεσματικότητα με αμελητέα συχνότητα ανεπιθύμητων περιστατικών και επαγωγή αντισωμάτων με ευρύτερη και ποιο διαρκή αναγνώριση. Άλλα αυτά τα εμβόλια έχουν προκαλέσει αντιστάσεις σε ορισμένους ακριβώς λόγω της δικής τους καινοτομίας. Το περιοδικό Nature Medicine έχει ασχοληθεί επαρκώς, και ήταν το επίκεντρο αυτού του περιοδικού  με αυτές τις αντιστάσεις, που συλλογικά ορίζονται ως «διστακτικότητα εμβολίου / ή δισταγμό εμβολιασμού»  - “vaccine hesitancy , που δεν πρέπει να γελιόμαστε ούτε να απορρίπτουμε επαρκώς. Το Ανώτατο Ινστιτούτο  Υγείας της Ιταλίας έχει επίσης αφιερώσει ένα τμήμα της ιστοσελίδας του. Ας δούμε τώρα τους πιο συνηθισμένους φόβους στους οποίους θα μπορούσε να ανταποκριθεί η Novavax. Κάποιοι ορίζουν – λανθασμένα -- τα νέα εμβόλια “γονιδιακά- γενετικά” : Μια λέξη που προκαλεί σε κάποιους  την εικόνα των τρομακτικών μεταμορφώσεων και αλλοιώσεων του οργανισμού, που φοβόμαστε ως απειλή για την ακεραιότητα μας. Ορισμένες θρησκευτικές ομάδες συμφωνούν επίσης στον ίδιο τύπο των αντιρρήσεων. Τα εμβόλια με RNA  δεν είναι γονιδιακά –γενετικά  ( δηλαδή που σχετίζονται με γονίδια), αλλά δυστυχώς ο ορισμός έχει χρησιμοποιηθεί λανθασμένα και από ανθρώπους με σημαντικούς επαγγελματικούς ρόλους και «τηλεοπτικά» πολύ ορατές. Αντίθετα, τα εμβόλια έχουν κατασκευαστεί για να εξαλείψουν την πιθανότητα να ενσωματώνονται στο γονιδίωμα μας. Άλλοι πιο μπερδεμένοι φόβοι συνοψίζονται στο σύνθημα (slogan) : “δεν ξέρεις τι υπάρχει μέσα”.  Φυσικά, για όλα τα εμβόλια, όπως και για όλα τα φάρμακα, η σύνθεση εναποτίθεται.  Αυτοί οι φόβοι είναι το αποτέλεσμα μιας ελάχιστης ή καθόλου ενημερωμένης γνώσης και είναι βασικά οι πιο εύκολοι να συζητηθούν, αρκεί να μην συνορεύουν με συνωμοσία. Οι φόβοι πιο περίπλοκοι που αναπτύχθηκαν και βασίζονται στον φόβο ότι τα εμβόλια ελέγχονται πολύ γρήγορα και δεν έχουν λάβει τους απαραίτητους και σωστούς ελέγχους. Στην πραγματικότητα, η έρευνα για τα φάρμακα και τα εμβόλια με RNA έχει τουλάχιστον 30 χρόνια ιστορίας ( η έρευνα με το DNA είναι ακόμη πιο παλιά).

Όταν τον Ιανουάριο του 2020, οι Ερευνητές της Γουχάν ( Wuhan) απέδωσαν την αλληλουχία του γονιδιώματος του CoV -2, μέχρι στιγμής, ήταν αρκετό να προσαρμοστούν στην αλληλουχία μεθόδους που είχαν ήδη αναπτυχθεί ευρέως. Οι εγκρίσεις ήταν γρήγορες γιατί συμφωνήθηκε να πραγματοποιηθούν οι φάσεις  1,2,3 ταυτόχρονα, μερικώς επικαλυπτόμενες, αντί να διαδέχονται  η μία μετά την άλλη. Αλλά δεν έλειψαν οι έλεγχοι σε κάθε στάδιο, και όλες οι δοκιμές ( trials ) που υποβλήθηκαν για έγκριση και είχαν εγγράψει δεκάδες χιλιάδες ( τουλάχιστον 40,000 ) άτομα. Όλα τα εμβόλια, συμπεριλαμβανομένου του αμφιλεγόμενου Astra Zeneca, επέδειξαν καλή ανεκτικότητα και – λυπάμαι που το λέω, αλλά έτσι είναι- τα ανεπιθύμητα περιστατικά εμφανίστηκαν σε αναλογίες που θα λέγαμε αναμενόμενες. Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι εμβόλια αυτού του τύπου δεν είχαν χρησιμοποιηθεί πριν από την πανδημία της Sars-2 – CoV-2.  Στις 8 Δεκεμβρίου 2021  ήταν η πρώτη επέτειος των εμβολίων κατά του ιού, όπου το εμβόλιο της Pfizer χορηγήθηκε στην Sandra Lindsay, 91 ετών η οποία με αφορμή την επέτειο έδωσε την όμορφη συνέντευξη της στο BBC. Με τα εμβόλια πραγματικά δημιουργήθηκε μια τεράστια μείωση των θανάτων από την Covid – 19 σε σύγκριση με τους θανάτους πριν από τον εμβολιασμό του 2020. Ως εκ τούτου, είναι αναμφισβήτητο ότι τα οφέλη που αποδείχθηκαν υπερτερούν κατά πολύ των υποθετικών κινδύνων. Το γεγονός ότι το ίδιο το κοινό δεν αμφισβητεί, από την άλλη πλευρά, τη σύνθεση ενός φαρμάκου που του χορηγείται για πρώτη φορά, ούτε απαιτεί να γνωρίζει πόσοι και ποιοι έλεγχοι έχει περάσει αυτό το φάρμακο, καταδεικνύει ότι η διστακτικότητα του εμβολίου (la vaccine hesitancy ), εκφράζει βαθέως   φόβους που μπορεί να είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν με λογικά επιχειρήματα. Σύμφωνα με μια έρευνα του περιοδικού Forbes, η ταχεία διάχυση  της παραλλαγής delta στις Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να έχει αποδοθεί, σε μεγάλο βαθμό,  ακριβώς  λόγω σε έναν δισταγμό του εμβολιασμού που ορίζεται ως «παράλογος και επίμονος»  από μέρος ατόμων που έχουν αποτελέσει ευνοϊκές δεξαμενές  για την αναπαραγωγή αυτής της παραλλαγής . Το εμβόλιο που σχεδιάστηκε από τη Novavax, με βάση την πρωτεΐνη Spike (Ακίδα), θα μπορούσε να μειώσει τους φόβους για την άγνωστη και «μετασχηματιστική» δύναμη του DNA ή του RNAΌπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα, τα πρωτεϊνικά εμβόλια, που παρατίθενται στην Στήλη 3,  του σχήματος  Α. Χρονολογούνται από τη δεκαετία του ’20 του ‘900 και έχουν πλέον ένα αιώνα ιστορίας. Η ανεκτικότητα και η αποτελεσματικότητά τους έχει παγιωθεί εδώ και δεκαετίες. Για παράδειγμα, το εμβόλιο της ηπατίτιδας Β, του 1986, συνιστώμενο στις Η.Π.Α για βρέφη την πρώτη ημέρα της ζωής τους , είναι μια υπομονάδα πρωτεΐνης.  

  

                                                                                                                                                                                                                                                                                               

 ΣΧΗΜΑ  Α

 Στην  Πρώτη στήλη  αναφέρονται :    στα ζωντανά εξασθενημένα εμβόλια.

 Στην  Δεύτερη στήλη  αναφέρονται :  στα αδρανοποιημένα εμβόλια.

 Στην  Τέταρτη στήλη αναφέρονται :   στα κατασκευασμένα ( μηχανικά) εμβόλια.

 Με λίγα λόγια θα αναφερθούμε στην Τρίτη στήλη : στα εμβόλια πρωτεϊνών ή πολυσακχαριτών.

·       Διφθερίτιδα               (1923)

·       Τέτανος                     (1926)

·       Άνθρακας                  (1970)

·       Μηνιγγιτιδόκοκκος  (1974)

·       Πνευμονόκοκκος     (1977)

·       Ηπατίτιδα                (1981)

·       Γρίπη τύπου Β         (1985 και 1987)

·       Τύφος                      (1994)

·       Κοκίτης                   (1996).

Η γένεση του εμβολίου της Novavax (La genesi del vaccino di Novavax)

Η ιστορία του εμβολίου Nuvaxovid της εταιρείας Novavax εναντίον του ιού SarsCoV -2 είναι μια ιστορία της επιμονής και της εκδίκησης. Η Novavax είναι μια μικρή εταιρεία του Maryland αφιερωμένη στην ανάπτυξη των εμβολίων,  η οποία πριν από 20 μήνες έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο να κλείσουν.  

 Οι ερευνητές είχαν αναπτύξει μια τεχνική για την παραγωγή εμβολίων πρωτεϊνικής υπομονάδας  που συνδέονται με ένα ανοσοενισχυτικό για να αυξήσουν τη δύναμη της ανοσολογικής αντίδρασης.                                                                                                                                        

 Είχαν παράγει ένα πολλά υποσχόμενο εμβόλιο κατά της γρίπης σχεδιασμένο για ηλικιωμένους ασθενείς, οι οποίοι ωστόσο δεν είχε  ολοκληρώσει ακόμη την δοκιμή( trial).  Είχαν δημιουργήσει επίσης εμβόλια κατά δύο κορωνοϊούς «συγγενών» του CoV-2, αντίστοιχα της αιτίας του SARS και του MERS, αλλά κανένα από τα δύο δεν είχε φθάσει στο εμπόριο και στην αγορά.                                                                                                                                

 Η Novavax συνεπώς, δεν θεωρήθηκε εμπορικά μια επιτυχημένη εταιρεία.                                     

Υποβαθμίστηκε από τη NASDAQ, όπου είχε δει την αξία των μετοχών της να πέφτει σε λιγότερο από ένα δολάριο $. Για να αντεπεξέλθει, η εταιρεία έπρεπε να πουλήσει δύο από τις εγκαταστάσεις παραγωγής της και να μειώσει το προσωπικό της στο μισό, αλλά οι ερευνητές της είχαν συγκεντρώσει μια σημαντική εμπειρία. Μετά την δημοσίευση της συνέχειας του γονιδιώματος του CoV-2 τον Ιανουάριο του 2020,  ο Gregory Glenn  Διευθυντής της έρευνας  και τηs  ανάπτυξης  στην Novavax, προγραμματίζει  αμέσως τη γονιδιακή  σύνθεση για την πρωτεΐνη της Ακίδας (Spike). 

 Στις 3 Φεβρουαρίου το γονίδιο είναι έτοιμο : οι ερευνητές εκτελούν μια σειρά δοκιμών από τις οποίες λαμβάνουν μια σταθερή πρωτεΐνη, με μια διαμόρφωση παρόμοια με την κατάσταση που παίρνει η Ακίδα ( Spike) του CoV -2  αμέσως πριν τη συγχώνευση με την πλασματική μεμβράνη του κυττάρου – στόχου και ως εκ τούτου δυνητικά ικανό να προκαλέσει - επάγει - και να δημιουργήσει μια απάντηση (απόκριση) αντισωμάτων.

Τον Μάρτιο, η ομάδα με επικεφαλής την γνωστή Nita Patel , μια εξαιρετική βιοτεχνολόγο ινδικής καταγωγής (Θα ασχοληθούμε αργότερα σε άλλο θέμα με την ιστορία της) επιβεβαιώνει σε εργαστηριακές δοκιμές ότι η πρωτεΐνη συνδέεται πολύ ισχυρά με τον υποδοχέα ACE -2 στα ανθρώπινα κύτταρα.                                                                                                                            

 H Novavax στην συνέχεια λοιπόν επικοινώνησε με την ομάδα δομικής βιολογίας που διευθύνεται από τον Andrew Ward στο Ινστιτούτο Scripps di San Diego  και τους ζητά να επαληθεύσουν τη δομή και τη σταθερότητα της πρωτεΐνης .

Η ανάλυση στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο δείχνει ότι η Spike (Ακίδα), είναι πραγματική σταθερή και έχει μια δομή ικανή να προκαλέσει – να διεγείρει μια έντονη απάντηση (απόκριση) αντισωμάτων.  

 Άλλα στοιχεία δείχνουν ότι η πρωτεΐνη παραμένει σταθερή για πολλές εβδομάδες  σε θερμοκρασίες μεταξύ 2ο C και 8ο C: Eνα τεράστιο πλεονέκτημα έναντι των εμβολίων της Moderna και της Pfizer, που πρέπει  να φυλάσσονται σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες.

 ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤΟΙ  ΣΥΜΜΑΧΟΙ : ΟΙ ΣΚΩΡΟΙ  

Στην ανάπτυξη ενός εμβολίου πρωτεΐνης, η πρόκληση είναι να παραχθεί η πρωτεΐνη σε σημαντικές ποσότητες χωρίς να αλλοιωθεί η δομή της. Η Novavax είχε αναπτύξει ένα έξυπνο σύστημα για αυτό, που εφευρέθηκε ήδη από το 1983   από τον Gale Smith (Γκέιλ Σμίθ), έναν από τους ερευνητές επικεφαλής της ανάπτυξης των εμβολίων, μαζί με άλλους συναδέλφους του, χάρη σε έναν ανύποπτο σύμμαχο : τους σκόρους!!. Το σύστημα χρησιμοποιεί ένα ιό DNA που προσβάλει και μολύνει τα έντομα, τον βακουλοιό (baculovirus)  ικανό να «κουβαλάει»  κομμάτια από DNA ξένης  προέλευσης, ακόμη επίσης και μεγάλων διαστάσεων. Ο Gale Smith και οι συνάδελφοι του είχαν εισαγάγει το ανθρώπινο γονίδιο  στον βακουλοιό για την ιντερφερόνη και το χρησιμοποίησαν για να μολύνουν κύτταρα του σκώρου, μεταφέροντας σε αυτές το ανθρώπινο γονίδιο. Τα μολυσμένα κύτταρα του σκόρου βρέθηκαν να είναι ικανά να παράγουν ανθρώπινη ιντερφερόνη. Ωστόσο, το σύστημα δεν έγινε κατανοητό σε όλες τις δυνατότητες του και, μετά από αρκετές προβληματικές προσπάθειες, δημοσιεύτηκε σε ένα περιοδικό μεσαίας κατηγορίας. 

 

 

Figura 1. ( I passaggi essenziali per la produzione Del vaccino Novavax (modificato dal webinar on line COVID Focus Talk ||| 5 Facts of Novavax You Must Know. Dr. Hong’s Pharmacy Class).

Σχήμα 1.Τα ουσιαστικά και απαραίτητα βήματα για την παραγωγή του εμβολίου της Novavax (τροποποιημένο από το Webinar on line  COVID Focus Talk /// 5 Facts of Novavax You Must Know. Dr. Hongs Pharmacy Class).

 Η διαδικασία για την παραγωγή της Ακίδας (Spike) του CoV-2 παρουσιάζεται σχηματικά στο Σχήμα 1 (Figura 1) :

 Το γονίδιο για την Ακίδα (Spike) εισάγεται στον βακουλοιό. Ο ανασυνδυασμένος  βακουλοιός χρησιμοποιείται για την μόλυνση των κυττάρων του σκόρου και αφήνεται να αναπαραχθεί. Τα κύτταρα του σκόρου, όπως ήδη έχουμε δει στην περίπτωση της ιντερφερόνη, εκφράζουν  αποτελεσματικά την Ακίδα (Spike) στην πλασματική μεμβράνη. Οι πρωτεΐνες Spike στην συνέχεια έτσι απομονώνονται και επωάζονται με ένα όχημα που διευκολύνει τη χορήγηση τους :  Πρόκειται για συνθετικά σωματίδια, από μόνα τους μη ανοσογόνα, με διάμετρο περίπου 30 nanometri. Καθένα από αυτά τα νανοσωματίδια – δεδομένου του μέγεθος τους - μπορεί  να φιλοξενήσει 14 μονάδες της Spike : όπως φαίνεται στο σχήμα 1, το πεπερασμένο σωματίδιο έχει μια δομή που μοιάζει με αυτή του κορωνοϊού, μόλις λίγο μικρότερη. Η Novavax προσθέτει ένα ανοσοενισχυτικό φυσικής προέλευσης που αναπτύχθηκε από αυτούς ικανό να διεγείρει την απάντηση (απόκρισης) του Ανοσοποιητικού Συστήματος, τη Matrix-M :Αυτό δεν είναι άλλο από τη σαπωνίνη, ένα μόριο γλυκοσιδίου που υπάρχει σε διάφορα φυτά που χρησιμοποιούνται ως φαρμακευτικά φυτά. H Matrix-M, εκτός από την τόνωση της διέγερσης της Ανοσολογικής απάντησης (απόκρισης), αποδίδει στα σωματίδια μια διατεταγμένη δομή κυττάρων κυψέλης 40 νανόμετρων (nanometri). Τα βασικά  συστατικά  του εμβολίου, που  ονομάζεται  Nuvaxovid  ή  NVX- C0V2373, είναι επομένως μόνο μονάδες πρωτεϊνών Spike (Ακίδας), οργανωμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να «προσομοιώσουν» τη δομή του CoV-2, σε συνδυασμό με ένα φυσικό ανοσοενισχυτικό. Είναι με αυτή τη σύνθεση που ελπίζεται να καταρρεύσει τουλάχιστον ένα μέρος των αντιεμβολιαστικών αντιστάσεων. Όποιος Αντέξει  Κερδίζει,  Αλλά  Χρειάζονται  Γρήγορες  Αποφάσεις. Όπως είδαμε, η ανάπτυξη των πρωτεϊνικών εμβολίων απαιτεί το ανοσογόνο (lImmunogeno), στην περίπτωση αυτή η Spike (η Ακίδα), να αναπαράγει πιστά την φυσική Spike του ιού και να είναι επαρκώς σταθερό για να διατηρεί το ανοσοποιητικό δυναμικό στα στάδια (φάσεις) παραγωγής, συσκευασίας και διανομής.  Επιπλέον, τα πρωτεϊνικά εμβόλια χρειάζονται ένα ανοσοενισχυτικό για να διεγείρουν μια ισχυρή ανοσοαπόκριση (ισχυρή απάντηση ανοσίας ), σε αυτήν την περίπτωση τη σαπωνίνη Matrix-M. Αυτά τα βήματα δεν είναι απαραίτητα όταν γίνεται κατά την έγχυση DNA, όπως στην περίπτωση των εμβολίων αδενοοιού, ή RNA, όπως στην περίπτωση της Moderna και της Pfizer όπου η πρωτεΐνη Spike παράγεται από το ίδιο το εμβολιασμένο άτομο. Τα πρωτεϊνικά εμβόλια έχουν επομένως μεγαλύτερη και βραδύτερη ανάπτυξη από εκείνα που βασίζονται στα πυρηνικά οξέα, Για την Novavax θα ήταν αδύνατο να επιταχυνθεί η παραγωγή, λαμβάνοντας επίσης υπόψη την άμεση αλλαγή μεγέθους. Αλλά στις 24 Μαρτίου έρχονται τα καλά νέα: το εμβόλιο της γρίπης που απευθύνεται σε ηλικιωμένους - που παράγεται επίσης χρησιμοποιώντας το σύστημα των κυττάρων του σκόρου - επιτυγχάνει  καλά  αποτελέσματα  στο  τέλος της δοκιμής (trial)    της φάσης 3.Η επιβεβαίωση της ικανότητας της Novavax  λοιπόν έρχεται, με τυχαίο τρόπο, σε μια κρίσιμη στιγμή για την τύχη του εμβολίου κατά του CoV-2.  Τρείς ημέρες αργότερα, πραγματοποιείται μια κρίσιμη συνέντευξη Zoom μεταξύ των ερευνητών της Novavax και του διεθνούς  μη κερδοσκοπικού οργανισμού  CEPI, του Συνασπισμού για την καινοτομία στην προετοιμασία στις επιδημίες. Η CEPI είναι ένα από τους κύριους εταίρους της πρωτοβουλίας Covax που υποστηρίζεται από τον Π.Ο.Υ. για τη διανομή των εμβολίων σε όλο τον κόσμο, ειδικά σε χώρες χαμηλού εισοδήματος. Οι ερευνητές της Novavax μπορούν να μεταδώσουν στην συνέντευξη τις εικόνες που παρείχαν στο San Diego από την ομάδα του Ward, που δείχνουν τα νανοσωματίδια γεμάτα με πρωτεΐνες Ακίδας (Spike) με μόρια σαπωνίνης διατεταγμένα γύρω τους  για να σχηματίσουν ένα είδος δομής κυψέλης ( Εικόνα 2). Μετά από 6 εβδομάδες, η CEPI εγκρίνει μια χρηματοδότηση των 384 εκατομμυρίων δολαρίων. Στις αρχές Ιουλίου, η Αμερικάνικη Κυβέρνηση, με την Operation Warp Speed, που ξεκίνησε με στόχο την παραγωγή εκατομμυρίων δόσεων του εμβολίου σε σύντομο χρονικό διάστημα, χορηγεί επίσης στην Novavax, περαιτέρω  μια επιπλέον χρηματοδότηση των 1,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, εκ των οποίων τα 800 εκατομμύρια έχουν εκταμιευθεί αμέσως. Η Novavax είναι η πιο μικρότερη από τις 7 φαρμακευτικές εταιρείες που έχουν λάβει τα κεφάλαια που διατέθηκαν για την Warp Speed.         

       .

Figura 2. Immagini, al microscopio elettronico, delle  nanoparticelle di  proteina Spike. Una “rosetta” originale costituita dalle sole unità Spike legate                           ad  una  nanoparticella è  cerchiata in giallo, mentre  la struttura  a celle d’alveare cerchiata in bianco mostra una  nanoparticella a cui è stato  aggiunto l’adiuvante Matrix-M (da Bangaru et al., Science 370, 1089 -94, 27 November 2020)

Σχήμα 2. Εικόνες ηλεκτρονικού μικροσκοπίου νανοσωματιδίων της πρωτεΐνης Spike.   

 Μια πρωτότυπη «ροζέτα» που αποτελείται μόνο από τις μονάδες Spike που συνδέονται   με ένα νανοσωματίδιο είναι κυκλωμένη - επικαλυμμένη με κίτρινο χρώμα, ενώ η δομή των κυττάρων της κυψέλης κυκλωμένη- επικαλυμμένη με λευκό χρώμα δείχνει ένα νανοσωματίδιο στο οποίο έχει προστεθεί το ανοσοενισχυτικό Matrix-M ( Από Bangaru et al., Science 370, 1089 – 94, 27 November 2020).Τον Μάιο του 2020 η Novavax εγκαινιάζει την δοκιμή (trial) της φάσης 1 για να δοκιμάσει την ανεκτικότητα του εμβολίου σε 131 άτομα που εγγράφηκαν στην Αυστραλία. Με τις χρηματοδοτήσεις που έλαβαν αγοράζουν έναντι 167 εκατομμυρίων δολαρίων, μια εξαιρετική μονάδα παραγωγής στην Δημοκρατία της Τσεχίας, ικανή να παράγει πολλές χιλιάδες δόσεις. Τον Αύγουστο, η μικρή Company λαμβάνει μια πρώτη βελτίωση, ανακοινώνοντας  εξαιρετικά αποτελέσματα από την Αυστραλιανή δοκιμή (trial) : Μετά από δύο ενέσεις, η απάντηση (απόκριση) αντισωμάτων αποδεικνύεται πιο αποτελεσματική από αυτή που λαμβάνεται από άλλα γνωστά εμβόλια, χωρίς ανεπιθύμητες (δυσμενής) παρενέργειες.  Οι Ερευνητές παρουσιάζουν και δείχνουν περαιτέρω ότι σε  πίθηκους που ανοσοποιήθηκαν με διαφορετικές δόσεις του εμβολίου και στη συνέχεια μολύνονται με τον ιό  CoV-2, αυτός  αποτυγχάνει να πολλαπλασιαστεί στους ανώτερους αναπνευστικούς οδούς. Αναπαράγεται στους πνεύμονες μόνο ενός ζώου που είχε λάβει τη πιο χαμηλότερη δόση και αυτό το ζώο απομακρύνει τη μόλυνση εντός 4 ημερών.   

Η Angela Rasmussen, Ιολόγος (Virologo) του Columbia University, λέει :« είναι το μοναδικό εμβόλιο που έχω δει ικανό να μπλοκάρει την αναπαραγωγή του ιού ήδη στα ρινικά επιχρίσματα των εμβολιασμένων ζώων. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, επειδή η το μπλοκάρισμα - παρεμπόδιση της αναπαραγωγής του ιού στη μύτη μπορεί να μειώσει τον αριθμό των ατόμων που μπορεί να μην γνωρίζουν ότι έχουν μολυνθεί ». 

 Η  ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΜΒΟΛΙΟΥ  NUVAXOVID / NVXCoV 2373

Στο τέλος του Σεπτεμβρίου του 2020, όταν η Moderna, η Pfizer, η Johnson & Johnson,  και η Astra Zeneca βρίσκονται ήδη στην πολύ προχωρημένη φάση ΙΙΙ, η Novavax εγκαινιάζει  τις κλινικές δοκιμές (trial) της φάσης III.   Τα δεδομένα που προέκυψαν από δύο μελέτες, που δημοσιεύτηκαν στο New England Journal  of Medicine, έχουν δείξει μια πολύ αποτελεσματικότητα του εμβολίου Nuvaxovid της εταιρείας Novavax στην πρόληψη της συμπτωματικής νόσου, τόσο ήπιας /μέτριας όσο και σοβαρής .Η πρώτη μελέτη, που διεξήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο  και  δημοσιεύθηκε  στις  23- Σεπτεμβρίου  του 2021, που περιελάμβανε 14.039 άτομα ηλικίας από 18 έως 84 ετών,  εκ των οποίων περίπου το 28% ήταν άνω των 65 ετών και το 44,6% με προϋπάρχουσες παθήσεις.

 ·       ORIGINAL ARTICLE:

Safety and Efficacy of NVX – CoV 2373  Covid -19 Vaccine 

Στην ομάδα που εμβολιάστηκε επιβεβαιώθηκαν και  υπήρχαν 10 μολύνσεις σε 7.000 άτομα,  σε σύγκριση με τους 96 στην ομάδα ελέγχου ( αποτελούμενη από τους υπολοίπους 7.000 εθελοντές), επιβεβαιώνοντας την αποτελεσματικότητα του εμβολίου στην πρόληψη της μέτρια / σοβαρής  συμπτωματικής νόσου -  στην 7η  ημέρα από τον εμβολιασμό της δεύτερης δόσης -  του 89,7%. Σε αυτή τη μελέτη υπήρξαν 5 περιπτώσεις σοβαρής νόσου στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου.

Η δεύτερη μελέτη, που πραγματοποιήθηκε στις Η.Π.Α και το Μεξικό με τα ίδια κριτήρια και δημοσιεύτηκε στις 15-Νοεμβρίου- 2021.   ORIGINAL  ARTICLE :Efficacy and Safety of NVX- CoV 2373 in Adults in the United States and Mexico. Συμμετείχαν 29.582 άτομα ηλικίας 18 ετών και άνω, ορισμένα που έπασχαν από χρόνιες αλλά σταθερές κλινικές παθολογίες ( διαβήτης τύπου 2, καρδιαγγειακές, νεφρικές και αναπνευστικές παθήσεις ). Τα αποτελέσματα είναι ουσιαστικά συγκρίσιμα με την προηγούμενη μελέτη, με 10 λοιμώξεις από τον SARS-CoV-2 μεταξύ των εμβολιασμένων (19.714 άτομα) έναντι 63 στην ομάδα εικονικού (placebo)  φαρμάκου (9.868 άτομα) ,υποδεικνύοντας την αποτελεσματικότητα του εμβολίου στην προστασία της συμπτωματικής νόσου μέτρια / σοβαρή του 90,4%. Επίσης σε αυτή την περίπτωση, 10 περιπτώσεις μέτριας βαρύτητας της νόσου και 4 σοβαρής νόσου μόνο στην ομάδα του εικονικού (placebo) φαρμάκου, που πιστοποιεί την αποτελεσματικότητα του εμβολίου στο 100% έναντι της μέτριας / σοβαρής – βαριάς νόσου. Πρέπει να τονιστεί ότι αυτά τα πειράματα τελείωσαν πριν από την εμφάνιση των παραλλαγών δέλτα και όμικρον. Συγκεκριμένα, η μελέτη των Ηνωμένων Πολιτειών και του Μεξικού πραγματοποιήθηκε όταν οι επικρατούσες παραλλαγές σε αυτές τις γεωγραφικές περιοχές ήταν, Α, Β, Γ, Ι, και Ε.  Με βάση τα στοιχεία που συγκέντρωσε, η Novavax υπέβαλε στις 15- Νοεμβρίου -2021  την αίτηση για την έγκριση του εμβολίου της στον FDA των Η.Π.Α. Δύο ημέρες μετά, έλαβε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και από τους ρυθμιστικούς φορείς της Ινδονησίας, αμέσως ακολουθούμενη από τις Φιλιππίνες, την έγκριση για χρήση έκτατης ανάγκης. Η υπό όρους άδεια για την διάθεση και κυκλοφορίας στο εμπόριο χορηγείται ελλειψει του αριθμού των κλινικών δεδομένων που απαιτούνται από την πλήρη διαδικασία έγκρισης,  αλλά με την παρουσία υψηλής αναλογίας μεταξύ οφελών και κινδύνων.  

Στις 20 –Δεκεμβρίου-2021 η EMA ( Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκου) χορηγήθηκε στο εμβόλιο Nuvaxovid   υπό όρους η έγκριση κυκλοφορίας στο εμπόριο.

ORIGINAL ARTICLE   EUROPEAN MEDICINESAGENCY 

 SCIENCE MEDICINES HEALTH  EMA  recommends  Nuvaxovid  for  authorization  in  the  EU.- News 20/12/2021 

Update: Nuvaxovid is now authorized across the EU, This follows the granting of a conditional marketing authorization by the European Commission on 20 December 2021.

Η πρώτη έγκριση του Νοεμβρίου άνοιξε τον δρόμο όχι μόνο για την έγκριση σε άλλες χώρες, αλλά πάνω από όλα ανοίγει μια μεγάλη ελπίδα όσο αφορά την διανομή του εμβολίου δια μέσου του προγράμματος Covax Facility :                                                                                                           

Η μεγαλύτερη επιχείρηση της απόκτησης και προμήθειας των εμβολίων στην ιστορία.  Είναι η πρωτοβουλία που υποστηρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη και των δικών της partner (συνεργατών) για την κοινή χρήση των εμβολίων σε παγκόσμιο επίπεδο.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ - ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ {{ - Ας  Δούμε  Σύντομα  Τι Είναι  Το Πρόγραμμα  Covax  Facility;; Είναι ο πυλώνας των εμβολίων του Access to COVID – 19 Tools (ACT) Accelerator   (Επιταχυντής  για την πρόσβαση σε COVID -19), μια καινοτόμος παγκόσμια συνεργασία,  η οποία περιλαμβάνει επίσης τις φτωχότερες Xώρες του κόσμου, με στόχο την επιτάχυνση  της παραγωγής και την ίση πρόσβαση σε διαγνωστικά τεστ, θεραπείες και τα εμβόλια κατά  της νόσου COVID – 19. H COVAX Facility, με την υποστήριξη του ΟΗΕ, στοχεύει να διαθέσει δυο δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίων κατά της νόσου COVID -19 στις συμμετέχουσες Χώρες έως το τέλος του 2021, συμπεριλαμβανομένων τουλάχιστον 1,3 δισεκατομμυρίων δόσεων για τις οικονομίες χαμηλού εισοδήματος.

ΓΙΑΤΙ  ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ;; Η ανάπτυξη ενός εμβολίου κατά της COVID -19 είναι η πιο επείγουσα πρόκληση της εποχής μας, μια πρόκληση που μπορεί να κερδηθεί μόνο εάν η επιτυχία είναι για όλους. Η παγκόσμια πανδημία έχει ήδη προκαλέσει την απώλεια εκατοντάδων χιλιάδων ζωών και έχει αναστατώσει τις ζωές δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Η δίκαιη πρόσβαση στα εμβόλια σε παγκόσμιο επίπεδο, διασφαλίζοντας ειδικότερα την προστασία των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και εκείνων που κινδυνεύουν περισσότερο, είναι ο μόνος τρόπος για να μετριαστούν οι επιπτώσεις και ο αντίκτυπος στην οικονομία και στη δημόσια υγεία.

ΠΩΣ  ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ;;  Η συνεργασία COVAX, στην οποία περιλαμβάνονται η Gavi (The Vaccine Alliance), ο Π.Ο.Υ   (Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας), η UNICEF και η Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI), επιτρέπει την ανταλλαγή δεξιοτήτων και εμπειριών και να δημιουργήσουν ένα μοναδικό δίκτυο διανομής του εμβολίου. Οι εταίροι (partner) εργάζονται σκληρά μαζί με τους παραγωγούς και άλλους συνεργάτες για να αντιμετωπίσουν τον εθνικισμό των εμβολίων και να εγγυηθούν σε όλους ένα εμβόλιο κατά του COVID -19.}}.

ΕΠΑΝΕΡΧΟΜΑΣΤΕ  ΣΤΟ  ΒΑΣΙΚΌ  ΜΑΣ  ΘΕΜΑ   

Για τον στόχο αυτό, που προβλέπει τη διανομή μερικών δισεκατομμυρίων δόσεων, απαιτείται η παραγωγή μεγάλης κλίμακας, που υπερβαίνει την παραγωγή ικανότητα της Novavax. Στις 28 Δεκεμβρίου υπήρξε συνεπώς η συμφωνία βάσει της οποίας το εμβόλιο θα παραχθεί από το Serum  Institute of India (S I I),το Ινστιτούτο που έχει τη μεγαλύτερη δυναμικότητα σε όγκο, της παραγωγής του εμβολίου στον κόσμο.

ORIGINAL ARTICLE

Serum  Institute  of India ( S I I ) and  Novavax  Receive  Emergency                                                                                                

Use  Authorization  in  India  for  COCOVAX. 

Η πολιτική απόφαση να δοθεί μια ισχυρή επιτάχυνση στην παραγωγή, μαζί με τα χαρακτηριστικά σταθερότητας και διατήρησης των πρωτεϊνών σε θερμοκρασίες συμβατές με τα «συνηθισμένα» ψυγεία, ανοίγουν επιτέλους συγκεκριμένες ελπίδες ότι τα εμβόλια μπορούν να διανεμηθούν σε μέρη του κόσμου που δεν έχουν επιτευχθεί.

ΜΠΟΡΕΙ  ΤΟ  ΕΜΒΟΛΙΟ  NUVAXOVID  ΝΑ  ΜΠΛΟΚΑΡΕΙ  ΤΗΝ  ΟΜΙΚΡΟΝ ;;

Πριν καταλήξουμε, αξίζει να τονίσουμε ότι τα διαθέσιμα μέχρι σήμερα δεδομένα δείχνουν  ότι το Nuvaxovid είναι αποτελεσματικό έναντι της παραλλαγής δέλτα, όπως και τα άλλα  πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα εμβόλια – Pfizer / BioNTech, Moderna, AstraZeneca Είναι επί του παρόντος πολύ νωρίς για να έχουμε εκτεταμένα δεδομένα για την προστασία  από την Όμικρον, αλλά τα προκαταρτικά δεδομένα, που δημοσιεύθηκαν στην συνέντευξη  τύπου στις 22-Δεκεμβρίου -2021, υποδεικνύουν ότι τα επαγόμενα αντισώματα αναγνωρίζουν αποτελεσματικά την Όμικρον . Όμως και η Novavax, όπως η Pfizer και η Moderna, ανακοίνωσε  το σχέδιο για την βελτιστοποίηση του εμβολίου για την προσαρμογή του στην Όμικρον, εισάγοντας ειδικές μεταλλάξεις  Όμικρον στην αλληλουχία της Spike (Ακίδα) να εκφραστεί σε κύτταρα σκόρου όπως περιγράφεται παραπάνω.

ΤΑ  ΠΡΩΤΑ  ΒΗΜΑΤΑ  ΑΝΑΜΕΝΟΝΤΑΙ  ΤΟΝ  ΙΑΝΟΥΑΡΙΟ  ΤΟΥ 2022                                                                                                                   

ORIGINAL ARTICLE

Novavax to Develop Omicron – Specific COVID-19 / 6-Δεκεμβρίου-2021

ΣΥΝΟΨΙΖΟΝΤΑΣ

Το εμβόλιο που παράγεται από την εταιρεία της Novavax θα μπορούσε να αλλάξει την εξάπλωση των εκστρατειών εμβολιασμού στον κόσμο :

·       Είναι ένα πρωτεϊνικό εμβόλιο που δεν χρησιμοποιεί DNA ούτε RNA, και επομενως αποτελεί μέρος μιας παράδοσης, εδώ και ένα αιώνα, αποδεδειγμένης αποτελεσμαικότητας και ανεκτικότητας.

·       Έχει χαμηλό κόστος παραγωγής

·       Μπορεί να αποθηκευτεί και να διανεμηθεί σε κανονικά ψυγεία

·       Θα παράγεται απ την Serum Institute of India σε μερικά δισεκατομμύρια δόσεις που μπορούν να διανεμηθούν ακόμη και σε χώρες που δεν είχαν πρόσβαση μέχρι στιγμής, υπό  την αιγίδα της COVAX και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας .

Μπορούμε,  επομένως, να ελπίζουμε  ότι αυτό το εμβόλιο θα βοηθήσει και να επιφέρει μια  πραγματική  καμπή στον αγώνα κατά της πανδημίας.


 

Από το Blogger.